آخرین بار کی با یک فرد جدید ملاقات کردید و آشنا شدید؟! به محض اینکه او را دیدید چه احساس و نظری در شما شکل گرفت؟! به نظرتان چه چیز یا چه چیزهایی در بروز آن نظر نقش داشتند؟
وقتی برای نخستین بار یک نفر را ملاقات می کنید٬ در همان لحظات اولیه برخوردتان احساس و نظر خاصی از او در ذهنتان نسبت به آن شخص شکل میگیرد که به “تاثیر اولین برخورد” معروف است. این موضوع همواره یکی از موضوعات جالب توجه در علوم شناختی و روانشناسی بوده٬ اینکه به واسطه ی چه عامل یا عواملی شکل میگیرد در نهایت چگونه می توان با در نظر گرفتن مجموع این موارد٬ از نظر اجتماعی اثر اولیه ی بهتری را در ذهن مخاطب خود ایجاد کرد
به تازگی گروهی از محققین علوم اعصاب در دانشگاه یورک انگلیس پی برده اند که اصلی ترین عامل موثر در ایجاد تاثیر اولیه در مخاطبتان نه لباس٬ آرایش ظاهر٬ عطر شما یا… که “برخی مشخصه های چهره” شماست؛ به این صورت که برخی تغییرات کوچک در چهره می تواند فرد را در همان برخورد اول و در ذهن مخاطبش به منزله فردی قابل اعتماد یا جذاب یا برتری جو و… نشان بدهد. دکتر تام هارتلی که مسئول انجام این تحقیق بوده می گوید: “این سوال برای ما مطرح بود که وقتی افراد برای اولین بار با یکدیگر ملاقات می کنند یا مثلا عکس کسی را برای اولین بار در یک صفحه ی اجتماعی می بینند٬ چه چیز یا چه چیزهایی در چهره ی طرف مقابل هست که این اثر اولیه را در ذهن آنها می سازد؟ و اینکه آیا می توانیم آن را دقیقا اندازه گیری کنیم؟” خب٬ جای شکی نیست که در حال حاضر و در عصر فراگیری ارتباطات و سلطه ی رسانه های اجتماعی یک تاثیرگذاری اولیه خوب و مثبت در هر جا و به شکل های مختلف میتواند برای فرد مفید واقع شود؛ مثلا در یک مصاحبه یا ملاقات کاری٬ قراری دوستانه٬ در یک وبسایت حرفه ای مثل لینکدین و یا در سایر شبکه های اجتماعی و همینطور سایر موقعیت های معمول و مختلف اجتماعی. بدست آوردن یک موقعیت شغلی یا تحصیلی خوب٬ یک شریک زندگی مناسب و یا شکل گیری یک دوستی و رابطه ای خوب٬ همه و همه می تواند در گروی همین اولین تاثیری باشد که در ذهن مخاطب خود میگذاریم
در این مطالعه عکس چهره ی ۱۰۰۰ فرد را از اینترنت گرفته و به گروهی دیگر از افراد نشان دادند و از آنها خواستند تا به ۱۶ ویژگی مختلف در هر عکس (از قبیل قابل اعتماد بودن٬ هوش٬ جذابیت و..) امتیاز بدهند. سپس این ویژگی ها و امتیازات حاصل را در سه مقوله کلی قرار دادند: خوش برخورد بودن٬ برتری جویی و جذابیت. با استفاده از امتیازات حاصل شده و نیز یک مدل سازی ریاضی ویژه٬ هارتلی و همکارانش موفق شدند تا پی ببرند چگونه برخی مشخصه های خاص در یک چهره می تواند این سه نوع تاثیر اولیه را در مخاطب بوجود بیاورد. در مرحله ی بعد با استفاده از همین مدل سازی کامپیوتری٬ تصاویری کارتونی تهیه کردند که بعنوان مدلی برای نشان دادن کمترین و بیشترین میزان ایجاد سه تاثیر اولیه ذکر شده در مخاطب بود؛ اینکه مثلا این چهره مدل سازی شده٬ بیشترین یا کمترین حس خوش برخورد بودن را در ذهن مخاطبش (بعنوان اثر اولیه) القا می کند و بوجود می آورد و یا همینطور بیشترین یا کمترین میزان برتری طلب بودن و نیز جذابیت
در مرحله آخر که مهم ترین بخش ماجرا هم بود می بایست این تاثیرات اولیه سه گانه ای را که در قالب مدل های چهره طراحی کرده بودند به افراد نشان می دادند تا ببینند آیا قضاوت آنها از دیدن این مدل ها مطابق با پیش بینی آنها هست یا خیر؛ بعبارتی دیگر ببینند که مثلا آیا آن مدل چهره ی طراحی شده توسط آنها که به نظرشان تاثیر اولیه افراد از دیدنش “خوش برخورد” است در عالم واقعیت هم چنین برداشت و اثر اولیه ای در ذهن مخاطب ایجاد خواهند کرد یا خیر. همینطور هم میزان آن را بسنجند؛ اینکه چقدر به نظرشان خوش برخورد است٬ کم یا زیاد. در نهایت نتایج حاصل نشان می داد که مدل سازی آنها درست بوده است! بعبارتی و بطور مثال افراد شرکت کننده در این پژوهش٬ آن مدل چهره ای که به باور محققین اثر اولیه اش در مخاطب “خوش برخورد به بیشترین میزان” و یا “برتری طلبانه به کمترین میزان” بود را دقیقا همینطور ارزیابی کردند و همچین قضاوتی نسبت به آن تصویر داشتند! طبق گفته ی این تیم پژوهشی مغز ما در مدت زمانی کمتر از یک هزارم ثانیه و با استفاده از برخی مشخصه های (قابل سنجش) صورت نظیر شکل چشم ها و بینی و دهان و یا فضای اطراف چشمها اثر اولیه ای را از فرد مخاطب بوجود میاورد. مثلا اثر اولیه جذابیت قویا با اندازه ی چشم ها در ارتباط مستقیم است و هرچه چشم ها به نظر بزرگتر بیاید فرد به نظر مخاطبش جوان تر و جذاب تر می رسد. یا خوش برخورد بودن فرد با لبخند رابطه ای مستقیم دارد و هر چه لبخندش بزرگتر این اثر نیز بزرگتر. همینطور اخم کردن که با خوش برخورد و جذاب به نظر آمدن در ذهن مخاطب اثری عکس دارد. یا عضلانی بودن چهره با برتری جویی. هارتلی می گوید: "واقعیت این است که بسیاری از مشخصات اجزای چهره همراه با یکدیگر تغییر میکنند و بنابراین خیلی دشوار است که با قاطعیت بگوییم مثلا این ویژگی چهره می تواند یقینا این اثر اولیه را در مخاطب بوجود آورد." آنچه او می گوید از این جهت قابل درک است که هر ویژگی٬ مثلا برتری جویی٬ تنها با یک مشخصه ی خاص در چهره ی فرد در ارتباط نیست بلکه با مجموعه ای از آنها در ارتباط است و آنچه گفته شد نسبی است
همینطور به شکل واضحی به نظر می رسد بطور کلی چهره ی مردان به نظر برتری طلبانه تر می آید تا چهره ی زنان و اینکه لبخند بزرگ بر چهره داشتن فرد را خوش برخوردتر و قابل اعتمادتر نشان می دهد
یک نکته مسلم است: مختصری تغییر در حالات چهره می تواند تفاوت بزرگی را در تاثیر اولیه ای که بر ذهن مخاطبمان می گذاریم ایجاد کند
هارتلی می گوید: “خب نتایج این تحقیق جالب است اما البته کمی هم نگران کننده ست٬ چرا که می بینیم اثر اولیه ای که از هر فرد در ذهن ما شکل میگیرد عملا در کنترل حالات چهره ی ماست و این قضاوت خیلی اوقات می تواند مثلا با جزیی تفاوت در یک عکس به کل تغییر کند. به هر حال در دنیای امروز ما در شرایطی زندگی می کنیم که خیلی اوقات تنها با دیدن تصویر(عکس) یک فرد در پروفایل یا شبکه اجتماعیش تاثیر اولیه ای از او در ذهنمان شکل می گیرد و این تاثیرگذاری هر چه که باشد می تواند در هنگام تصمیم گیری راجع به وی به آسانی ما را به اشتباه بیاندازد” مشخص است که تاثیر اولین برخورد عملا در افکار٬ قضاوت و تصمیم گیری های احتمالی ما نسبت به افراد مختلف و در موقعیت های مختلف نقشی بسیار مهم را بازی می کند. حال با استفاده از این یافته ها میتوان نسبت به این مسایل آگاهی داشت و ضمنا تصویر یا عکس بهتری هم از خودمان بگیریم تا اثر و قضاوت اولیه بهتری را در ذهن مخاطبینمان بوجود آوریم. دکتر آنتونی لیتل استاد دانشگاه استیرلینگ نیز بر این باور است "که نتایج این تحقیق ساده اما مهم است٬ اهمیت آن از این جهت است که به ما نشان می دهد چگونه مشخصه های فیزیکی (بطور خاص در چهره) می تواند پاسخ های اجتماعی ما را هدایت کنند." خب تصور کنید یک متخصص انیمیشن می تواند با اندکی تغییرات چهره اثری متفاوت از کاراکترش را در ذهن مخاطب ایجاد کند و یا کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری عکس هایی تاثیرگذارتری تهیه کند و نهایتا ذهن و نظر رای دهنده های بیشتری را (بطور ناخودآگاه) به سمت خود متمایل کند
حالا با استفاده از این تحقیق بد نیست شما هم اگر مایل هستید عکسی جذاب تر از خود بگیرید تا تاثیر خوبی بر ذهن مخاطبتان بگذارید و مثلا جوان تر و خوش برخوردتر و.. به نظر بیایید؛ بهتر است عکستان از نیم رخ نباشد و تمام چهره باشد٬ چشمانتان باز باز باشد٬ لبخند بزنید یا حسابی بخندید و از اخم کردن هم حتما اجتناب کنید
No comments:
Post a Comment