مطلبی که برای روزنامه شرق به شماره ۳۲۰۴ و تاریخ پنج‌شنبه ۴ مرداد ۱۳۹۷ نوشتم
در چند روز اخیر در فضای مجازی و رسانه‌ای فارسی صحبت از داروی «والسارتان» زیاد به گوش رسیده است. اما ماجرا از چه قرار است؟
داروی والسارتان یکی از انواع داروهای کنترل فشار خون بالاست و بسیاری از افراد در جهان برای کاهش فشار خون و پیش‌گیری از بروز مشکلات یا حملات قلبی و… از این داروی رایج استفاده می‌کنند. سه هفته قبل آژانس دارویی اروپا خبر داد در داروی والسارتان وارداتی (و یا مواد اولیه وارداتی لازم برای ساختش) از یک شرکت دارویی معتبر چینی به نام «جی‌ژیانگ هواهای» ماده‌ای وجود دارد که جزو مواد سرطان‌زا در انسان محسوب می‌شود. نام این ماده:
"NDMA"
است و ممکن است باعث بروز و رشد تومور در کبد و کلیه و مجاری تنفسی بشود.
همین کافی بود تا این داروی وارداتی از چین در اروپا شروع به جمع‌آوری بشود. کمی بعد سازمان دارو و غذای آمریکا اعلام کرد با توجه به آزمایشات انجام شده بر روی همین داروی چینی و به دلیل ظن وجود همین ماده و احتمال سرطان‌زایی آن لازم است تا از بازار آمریکا جمع‌آوری بشود. نتیجه؟ سه شرکت معظم آمریکایی وارد کننده این دارو از چین با وجود داشتن سهم ۴۵ درصدی از بازار والسارتان در آمریکا داوطلبانه اقدام به جمع‌آوری‌اش نمودند.
اما در ایران چه اتفاقی افتاد؟
در ابتدا هومایون هاشمی رئیس فراکسیون غذا و داروی مجلس نسبت به خبر جمع‌آوری این داروی چینی واکنش نشون داد. او از سازمان‌های بازرسی ایران خواست «نسبت به سلامت این دارو بررسی‌ها لازم را انجام بدهند.» مدتی بعد سازمان دارو و غذای ایران که زیرمجموعه‌ای از وزارت بهداشت ایران است با صدور بخش‌نامه‌ای اعلام کرد در ایران از بین ۱۷ شرکت دارویی داخلی مسئول تهیه والسارتان تنها محصولات ساخته شده در «هفت شرکت» با شرکت چینی مرتبط و در نتیجه غیرمجاز است. طبق این بخش‌نامه هفت شرکت دارویی ایرانی که ملزم به جمع‌آوری «والسارتان غیرمجاز» هستند عبارتند از:
۱. حکیم ۲. جالینوس ۳. آوه‌سینا ۴. پورسینا ۵. ابوریحان ۶. داروپخش ۷. دکتر عبیدی
این شرکت‌ها موظف‌اند ظرف ۲-۴ هفته از تاریخ صدور بخش‌نامه سازمان دارو و غذای ایران (۲۵ تیرماه ۱۳۹۶) اقدام به جمع کردن این دارو از داروخانه‌های سراسر ایران بنمایند. داروی والسارتان تولیدی توسط سایر شرکت‌های دارویی داخلی «مجاز و قابل استفاده» دانسته شده است.
داروی والسارتان: بالاخره مصرف بکنیم یا نه؟
سازمان دارو و غذای آمریکا به کسانی که از این دارو استفاده می‌کنند قویا توصیه کرده تا به مصرف این دارو ادامه بدهند و «به هیچ وجه» مصرف‌اش را بدون نظر پزشک قطع نکنند. با توجه به حیاتی بودن این دارو در کنترل فشار خون طبیعی و احتمال بروز خطرات جدی (جانی) در صورت قطع کردن سر خود این دارو لازم است حتما مصرف آن ادامه یابد.
هم‌زمان حتما برچسب دارو و شرکت سازنده‌اش را چک کنید. در صورتی که شرکت سازنده‌ی آن یکی از هفت شرکت نام‌برده در لیست وزارت بهداشت نیست بدون هیچ نگرانی می‌توانید به مصرف‌اش ادامه بدهید.
اما اگر توسط یکی از آن شرکت‌ها ساخته شده باز هم به مصرف‌اش ادامه دهید اما سریعا با پزشک‌تان یا یک متخصص داروساز درباره‌اش مشورت کنید. ممکن است به شما توصیه بشود داروی والسارتان ساخته شده توسط یک شرکت دارویی دیگر یا دارویی مشابه را جایگزین آن کنید. البته مجددا لازم به ذکر است که «هرگز» مصرف دارو را خودتان و بدون مشورت با پزشک‌تان قطع نکنید.
هم‌چنین ذکر یک نکته ضروری‌ست: در حال حاضر نمی‌توان دقیق و به ضرس قاطع گفت چه میزان یا چه مدت مصرف والسارتان غیرمجاز ممکن است سرطان‌زا بوده باشد. شاید تنها نکته‌ای که می‌توان گفت این است که سرطان‌زا بودن ماده‌ی
"NDMA"
تا حد زیادی بسته به دوز مصرفی دارد. نتایج بررسی‌های آزمایشگاهی نشان داده ممکن است خطر احتمال بروز سرطان در افرادی که برای مدتی طولانی دوز بالایی از این ماده را دریافت کرده باشد بیش‌تر باشد اما این هم‌چنان فقط یک «احتمال» است و نه چیز دیگر؛ بنابراین عملا دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
عمل‌کرد وزارت بهداشت در این زمینه: خوب یا بد؟
پاسخ این سوال هر دو است. واکنش سریع وزارت بهداشت در بررسی داروی والسارتان وارداتی توسط شرکت‌های دارویی و صدور بخش‌نامه‌ای مبنی بر جمع‌آوری داروهای غیرمجاز بدون شک اقدام مثبتی بوده است. اما این وزارت‌خانه در قدم بعدی یعنی «اطلاع‌رسانی درست و دقیق به مردم» ضعیف و ناکارآمد عمل کرد. نتیجه این شد که چندین روز پس از صدور بخش‌نامه و به خاطر عدم اطلاع‌رسانی درست از سوی وزارت بهداشت و عدم پوشش مناسب رسانه‌ها٬بسیاری از کسانی که از این دارو استفاده می‌کنند دچار آشفتگی و اضطراب و ترس شدند و با درماندگی در جستجوی منبعی قابل اعتماد برای درک ماجرا و چاره‌جویی برای مواجهه با این مساله بوده‌اند.
اهمیت اطلاع‌رسانی سریع و دقیق در چنین بزنگاه‌هایی مشخص می‌شود.
لازم است وزارت بهداشت و درمان که مسئول سلامت جامعه است با درس گرفتن از این تجربه در موارد مشابه بعدی با در پیش گرفتن سیاست اطلاع‌رسانی دقیق و درست و شفاف مانع از بروز نگرانی و ترس در میان مردم و فراهم کردن زمینه‌ای برای بروز شایعات بی اساس بشود.
